Tembang Macapat : Jenis, Conto lan Latihan Soal

Tembang Macapat : Jenis, Conto lan Latihan Soal

Tembang macapat yaiku salah sijining wujud geguritan Jawa sing nggunakake Basa Jawa anyar. Tembang Macapat tinalenan karo guru gatra, guru wilangan lan guru lagu. Apa kuwi guru gatra, guru lagu lan guru wilangan? Apa wae contone? Ayo podo sinau bebarengan.

• Guru Gatra yaiku wilangan larik/gatra saben pada (yen ing Bahasa Indonesia diarani bait)
• Guru wilangan yaiku wilangan wanda (yen ing Bahasa Indonesia diarani suku kata) saben gatra
• Guru lagu yaiku tibaning swara ing pungkasan saben gatra.

Jenise tembang macapat ana 11 yaiku :

• Mijil
• Kinanthi
• Sinom
• Asmarandhana
• Dhandanggula
• Gambuh
• Maskumambang
• Durma
• Pangkur
• Megatruh
• Pocung

Conto tembang macapat

1. Mijil

Dedalanne guna lawan sekti

Kudu andhap asor

Wani ngalah dhuwur wekasane

Tumungkula yen dipundukani

Ruruh sarwa wasis

Samubarangipun

2. Kinanthi

Kukusing dupa kumelun

Ngeningkentyas kang apekik

Kawengku sagung jajahan

Nanging saget angikipi

Sang resi kaneka putra

kang anjog wiyati

3. Sinom

Nulada laku utama

Tumrap ing wong tanah Jawi

Wong Agung ing Ngeksi Ganda

Panembahan Senapati

Kepati amarsudi

Sudaning hawa lan nepsu

Pinesu tapa brata

Tanapi ing siyang ratri

Amemangun karya saktya sing sasama

4. Asmarandana

Aja turu sore kaki

Ana dewa nglanglang jagad

Nyangking bokor kencanane

Isine donga tetulak

Sandhang kelawan pangan

Yaiku bageyanipun

Wong melek sabar narima

5. Dhandanggula

Yogyanira para prajurit

Lamun bisa samiya anuladha

Duk ing nguni caritane

Andelira sang Prabu

Sasrabau ing Maespati

Aran Patih Suwanda

Lelabuhanipun

Kang ginelung tri prakara

Guna kaya purung ingkang antepi

Nuhoni trah utama

6. Gambuh

Sekar gambuh ping catur

Kang cinatur polah kang kalantur

Tanpa tutur katula-tula katali

Kadaluwarsa kapatuh

Kapatuh pun dadi awon

7. Maskumambang

Wong tan manut pitutur wong tuwa ugi

Ha nemu duraka

Ing donya tumekeng akhir

Tan wurung kasurang-surang

8. Durma

Ingkang eling iku ngelingana marang

Sanak kadang kang lali

Den nedya raharja

Mangkono tindak ira

Yen tan ngugu ya uwis

Teka menenga

Mung aja sok ngrasani

9. Pangkur

Sekar Pangkur kang Winarna

Lelabuhan kang kangge wong aurip

Ala lan becik punika

Prayoga kawruhana

Adat waton punika dipun kadulu

Miwah ingkang tatakrama

Den kaesthi siyang ratri

10. Megatruh

Kabeh iku mung manungsa kang pinujul

marga duwe lahir batin

Jroning urip iku mau

Isi ati klawan budi

Iku pirantine uwong

11. Pocung

Ngelmu iku kalakone kanthi laku

Lekase lawan kas

Tegese kas nyanthosani

Setya budya pangekese dur angkara

Guru Gatra, Guru lagu, lan guru wilangan tembang macapat bisa disinauni ing tabel ngisor iki.

1	Mijil	10i, 6o,10 e, 10i, 6i, 6u
2	Kinanthi	8u, 8i, 8a, 8i, 8a, 8i
3	Sinom	8a, 8i, 8a, 8i, 7i, 8u, 7a, 8i, 12a
4	Asmarandhana	8i, 8a, 8e/o, 8a, 7a, 8u, 8a
5	Dhandanggula	10i, 10a, 8e, 7u, 9i, 7a, 6u, 8a, 12i, 7a
6	Gambuh	7u, 10u, 12i, 8u, 80
7	Maskumambang	12i, 6a, 8i, 8a
8	Durma	12a, 7i, 6a, 7a, 8i, 5a, 7i
9	Pangkur	8a, 11i, 8u, 7a, 12u, 8a, 8i
10	Megatruh	12u, 8i, 8u, 8i, 8o
11	Pocung	12u, 6a, 8i, 12a

Conto penggunaanne

Gatekno tembang macapat ing ngisor iki

Bapak Pocung renteng-renteng kaya kalung

Dawa kaya ula

Pencokanmu wesi miring

Sing disaba si pocung mung turut kutha

Tembang ing nduwur judule Pocung

Tembang Pocung iku ana 4 gatra / larik (tembang Pocung terdiri atas 4 baris)

Tembang Pocung iku ana 1 pada (tembang Pocung terdiri atas 1 bait)

Guru wilangan gatra 1 : ba-pak-Po-cung-ren-teng-ren-teng-ka-ya-ka-lung (ana  12 wanda / terdiri atas 12 suku kata)

Guru lagu gatra 1 dijupuk saka kaya kalung = yaiku u (huruf vokal pada kata paling akhir)

Tugas

Supaya luwih mengerteni materi Tembang Macapat iki, garapen soal-soal ing ngisor iki. Kirimen jawabanne ing Whatsapp e Pak Danang sakdurunge jam 09.00 wayah wengi.

Jawaben kanti jawaban sing bener.

1. Tembang macapat jenise ana ....

2. Ing tembang Macapat, wilangan larik/gatra saben pada diarani ....

3. Wilangan wanda saben gatra ing Tembang Macapat diarani ....

4. Tibaning swara ing pungkasan saben gatra diarani ....

5. Gatekno tembang Pocung ing ngisor iki

Timbang nganggur pikiran dadine nglantur

Angur nyambut karya

Apa-apa ditandangi

Wis ngerti wong nganggur bantalane setan

a. Tembang Pocung ing nduwur ana ... pada lan ...gatra

b. Guru lagu gatra 1 yaiku ..., gatra 2, yaiku ..., gatra 3 yaiku ... lan gatra 4 yaiku ...

Dadiya bocah sing taberi. Matur nuwun lan Sugeng Tanggap Warsa kotaku